Bij crowdfunding worden projecten of bedrijven gefinancierd door een groep donateurs of investeerders via een online platform. Civic crowdfunding is een vorm van crowdfunding waarbij burgers geld ophalen voor maatschappelijke doeleinden, vaak via donaties. Dat zijn vaak kleinschalige lokale initiatieven zoals een taalcafé voor vluchtelingen of een nieuw speeltoestel. 

Er zijn verschillende vormen van crowdfunding. Je hebt crowdfunding gericht op ondernemingen waarbij investeerders een aandeel kopen of geld uitlenen dat met rendement wordt terugbetaald. Daarnaast heb je crowdfunding waarbij mensen een donatie doen en daar een bedankje (beloning) of product (voorverkoop) voor terug krijgen. Bij civic crowdfunding gaat het vaak over donatie-crowdfunding voor kleinschalige, lokale initiatieven zoals de aankoop van nieuwe speeltoestellen voor de lokale speeltuin of het opknappen van een buurthuis, maar er zijn ook voorbeelden van grotere projecten bekend.

Vier basistypen van crowdfunding

1. Donaties: het steunen van een ‘goed doel’ of project met maatschappelijke impact.
2. Beloningen (voorverkoop): het steunen van een project of onderneming in ruil voor een tegenprestatie in de vorm van een product of dienst.
3. Leningen: het lenen van geld aan een project of onderneming. De lening wordt binnen een afgesproken periode en met rente terugbetaald.
4. Aandelen: het kopen van aandelen in een onderneming, waarbij investeerders delen in (toekomstige) winsten.
(Davies, 2014)

Deventer Stadsstrand In Deventer wil een groep bewoners een stadsstrand realiseren. Om dit idee te realiseren en de benodigde vergunning aan te vragen voerden zij een crowdfundingcampagne waarmee €17.062 werd opgehaald door bijdragen van 287 donateurs en 17 vrijwilligers. Zo toonden de initiatiefnemers richting de gemeente en horecaondernemers aan dat er veel animo is voor het stadsstrand.

Afbeelding: In Deventer wil een groep bewoners een stadsstrand realiseren. Om dit idee te realiseren en de benodigde vergunning aan te vragen voerden zij een crowdfundingcampagne waarmee €17.062 werd opgehaald door bijdragen van 287 donateurs en 17 vrijwilligers. Zo toonden de initiatiefnemers richting de gemeente en horecaondernemers aan dat er veel animo is voor het stadsstrand.

Hoe werkt een crowdfundingplatform nu?

Een platform voor crowdfunding heeft een aantal technische faciliteiten voor initiatiefnemers die het voor gebruikers transparant en makkelijk maakt om een project te lanceren en te promoten. Om de aandacht op een project te vestigen wordt veelal een online campagne opgezet, onder andere door het benutten van social media, gecombineerd met offline elementen zoals flyers, evenementen en nieuwsbrieven. Van belang daarbij is dat er een doelbedrag is en een einddatum. Het zijn vaak relatief kortlopende campagnes voor een concreet doel. Er zijn in Nederland tientallen crowdfundingplatforms, maar slechts enkele concentreren zich op burgerinitiatieven met maatschappelijke doelen.

Groei

Wereldwijd is sinds enkele jaren een enorme toename in crowdfundingplatforms, opbrengsten en toepassingen te zien (Massolution, 2013). Ook in Nederland is crowdfunding een groeiend fenomeen: in 2016 werd een bedrag van €170 miljoen opgehaald via crowdfunding, bijna een verdrievoudiging ten opzichte van 2014 (Douw & Koren, 2017). Hiervan was een relatief klein deel (€10,6 miljoen) voor maatschappelijke projecten – volgens een zeer brede definitie. Gemiddeld €5.800 euro per project. Tegelijkertijd is ook in deze categorie sprake van een forse groei; in 2015 was het nog €5,9 miljoen. De afgelopen jaren is het aantal platformen dat uitsluitend gericht is op civic crowdfunding gestaag toegenomen (zie afbeelding 2.1).

Figuur: Groei Crowdfunding in Nederland in miljoenen euro’s (Douw & Koren 2016)

 

Verschil crowdfunding versus civic crowdfunding

Het resultaat van civic crowdfunding is, anders dan bij commerciële crowdfunding, een publiek goed, een algemeen belang (Davies, 2014). Denk aan een voorziening zoals een park of een educatief programma dat door alle leden van een gemeenschap kan worden gebruikt. Civic crowdfunding is niet winstgedreven en leidt doorgaans niet tot een individuele beloning (Stiver et al., 2014). Mogelijk maakt dit het lastiger om financiers te verzamelen. Donaties en beloningen zijn bij civic crowdfunding dominant. Leningen en aandelen komen minder voor.

Een tweede kenmerk van civic crowdfunding is het lokale karakter van veel maatschappelijke projecten. Om het resultaat te kunnen gebruiken en/of hiervan te profiteren is het vaak nodig om in de directe omgeving van het project te wonen (Stiver et al., 2014). Financiers zijn daarom vaak afkomstig uit of betrokken bij dezelfde plaats (dorp, wijk, buurt, stad) als initiatiefnemers. Deze fysieke nabijheid van financiers brengt verschillende voordelen met zich mee. Zo kan steun behalve financieel ook andere vormen krijgen, bijvoorbeeld door inzet als vrijwilliger of beschikbaar stellen van spullen. Hierdoor zijn campagnes vaak een combinatie van online en offline activiteiten, wat de kans op een succesvolle crowdfundingactie kan vergroten. Civic crowdfunding kan tevens bijdragen aan de sociale cohesie in een wijk of buurt, doordat niet alleen virtuele betrokkenheid maar ook feitelijke aanwezigheid ontstaat. Dit wordt ondersteund door een enquête onder 600 donateurs van crowdfundingcampagnes via Voor je Buurt waarin 66% aangeeft mee te willen helpen aan het initiatief, 55% zich mede-eigenaar voelt en 72% anderen vertelt over het project.

Afbeelding: In Gouda herontwikkelen bewoners het voormalig industrieterrein Koudasfalt tot een bruisende broedplaats met sociaal ondernemers, festival, urban farming en horeca. Om vanaf de binnenstad naar GOUDasfalt te komen zijn via crowdfunding een pontje en een aanlegsteiger aangeschaft. Met de crowdfundingcampagne werd €17.205 opgehaald, droegen 238 supporters financieel bij en meldden 30 vrijwilligers zich aan als veerman/vrouw of klusser.